Er is sinds de drooglegging van de Noordoostpolder veel gebouwd op het nieuwe land: boerderijen, dorpen, een stad, om er een paar te noemen. Het meeste dat ooit is gebouwd, kun je nu nog zien. Maar sommige bouwwerken zijn ondertussen alweer verdwenen. Een voorbeeld hiervan zijn luchtwachttorens, waarvan gelukkig nog wel bezienswaardige restanten zijn overgebleven.
In de eerste polder van het latere Flevoland stonden in de jaren vijftig en zestig van de twintigste eeuw drie luchtwachttorens. Ze droegen de namen 6K1, 6K2 en 6K3, die in de praktijk bij meldingen Karel 1 t/m 3 werden genoemd. De Karel 1 stond op Urk, naast het Kerkje aan de Zee, de Karel 2 stond in het Emmelerbos in Emmeloord en de Karel 3 stond in het Enserbos in Ens. Karel 1 t/m 3 maakten deel uit van een omvangrijk netwerk van in totaal 276 luchtwachttorens, verspreid over heel Nederland.
De luchtwachttorens waren zo'n 14 meter hoog en gebouwd van schokbeton, waar ook veel boerderijschuren in de Noordoostpolder van waren gemaakt. Dit schokbeton werd geleverd door de firma N.V. Schokbeton uit het naburige Kampen. Hiermee kon in slechts twee weken een complete toren van betonnen prefab-elementen worden gebouwd.
De luchtwachttorens werden gebruikt om het luchtruim af te speuren naar snelle en laagvliegende vliegtuigen uit de voormalige Sovjet-Unie, waarvan men bang was dat ze onder de radar het land zouden binnenvliegen om bommen te droppen. Het was uiteindelijk de tijd van de Koude Oorlog. Dit afspeuren werd gedaan door lokaal wonende militairen van het Korps Luchtwachtdienst. Deze vliegtuigspotters hadden geleerd om zowel onze eigen als vijandelijke vliegtuigen aan hun silhouet en hun motorgeluid te herkennen. Het doorgeven van een gespot vliegtuig ging per telefoon naar het regionale luchtwachtcentrum waarbij de toren was aangesloten.
De meeste luchtwachttorens werden vanaf het midden van de jaren zestig alweer afgebroken, want met de komst van straaljagers die vijandelijke vliegtuigen konden onderscheppen én van de verbeterde radartechniek waren de luchtwachttorens en hun bemanningen niet langer nodig. Er bleven van de 276 landelijke torens slechts 18 complete torens staan. Karel 1 t/m 3 zijn volledig afgebroken, maar het fundament bleef wel in de grond achter.
De fundamenten van de luchtwachttorens in Emmeloord, in Ens en op Urk zijn naderhand weer zichtbaar gemaakt en van informatiepanelen voorzien. Dit is gebeurd op initiatief van Stichting Canon de Noordoostpolder en Cultuurhistorisch Centrum Noordoostpolder in samenwerking met luchtwachttorens.nl en de gemeentes Noordoostpolder en Urk. Hiermee houden we de bijzondere geschiedenis van Nederland in het algemeen en van Karel 1 t/m 3 in het bijzonder levend.
In Emmeloord is er bovendien een doorkijkpaneel geplaatst bij de fundamenten van de de voormalige luchtwachttoren. Op de transparante plaat van dit doorkijkpaneel is met een tekening een object/activiteit gevisualiseerd die niet (meer) zichtbaar is in het landschap, in dit geval Karel 2. Zo krijg je een nog beter idee van hoe het er in de jaren 50 en 60 uitzag op deze plek in het Emmelerbos.
Lees meer over het doorkijkpaneel
De informatie op deze pagina is gebaseerd op onderzoek gedaan door Sandra van Lochem, die ook de teksten voor de informatiepanelen heeft geschreven en samengesteld. Wil je nog veel meer lezen over luchtwachttorens? Neem dan eens een kijkje op de website luchtwachttorens.nl.
